default_mobilelogo

Frank Stella (ραδιοφωνική εκπομπή, 1964)
«Προσπάθησα να διατηρήσω την μπογιά τόσο ωραία όσο κι όταν ήταν μέσα στο κουτί.»
Αυτή η αλλαγή προκάλεσε στον καλλιτεχνικό κόσμο της εποχής ένα καινούριο προβληματισμό, ο οποίος αποτυπώνεται ζωντανά σε μία φράση του Frank Stella που είπε σε μία ραδιοφωνική εκπομπή το 1964: «Προσπάθησα να διατηρήσω την μπογιά τόσο ωραία όσο κι όταν ήταν μέσα στο κουτί.» Η λέξη κλειδί σε αυτή την φράση είναι το κουτί. Στο κουτί περιέχεται η μπογιά που χρησιμοποιείται για βιομηχανική χρήση. Ταυτόχρονα είναι και η χρωστική ύλη του ζωγράφου η οποία έχει εξελιχθεί για να καλύπτει μεγάλες επιφάνειες. Την περίοδο του μοντερνισμού ο Μανέ καινοτόμησε με το να δει την εικόνα του πίνακα ως υλικότητα, συνυπολογίζοντας στη ζωγραφική του τις υλικές και χωρικές ιδιότητες του καμβά και του χρώματος.
Το ότι ο Stella όμως θέλει να διατηρήσει την μπογιά τόσο ωραία όπως στο κουτί, υποδηλώνει τον προβληματισμό του ότι τα υλικά του σύγχρονού του κόσμου είναι από μόνα τους ωραία και η επεξεργασία τους ίσως να χειροτερέψει το αποτέλεσμα. Αυτός ο προβληματισμός του Stella δείχνει το μεγάλο άλμα στην αμφιβολία που κάνει η ζωγραφική εκείνη την εποχή. Διότι αφού εξομοιώνεται με το ακατέργαστο υλικό της (τη μπογιά στο κουτί) το οποίο ιδιοποιείται, μπορεί τόσο να αφομοιώνει όσο και να αφομοιώνεται με το κάθε τι πραγματικό. Μέχρι τότε, το λάδι στον καμβά ήταν από μόνο του ένα όριο που διέκρινε τη ζωγραφική από τα άλλα στοιχεία της πραγματικότητας. Από τη στιγμή που το όριο αυτό ξεπεράστηκε, η ζωγραφική μπορούσε να καταλαμβάνει το κάθε τι, αλλά και να καταλαμβάνεται από αυτό.
Βλ. David Batchelor, Χρωμοφοβία, εκδ. Άγρα (υπό δημοσίευση), σελ. 124.
Μισέλ Φουκώ, Η ζωγραφική του Μανέ, Μετάφραση Πόλα Καπόλα, Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Νήσος, σελ. 10-15.

Σε αντίθεση με το φωτεινό φάσμα του Νεύτωνα και την αντίληψη του Ίττεν, κατά την οποία το χρώμα μελετάται κυρίως ως υποκειμενικό φαινόμενο και ως σχέση χρωματικών συγκρίσεων, το 2008 μια έκθεση με τον τίτλο Color Chart που έλαβε χώρα στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, αποκάλυψε οτι από το 1950 και μετά σε ένα μέρος του καλλιτεχνικού κόσμου που εισερχόταν τότε στη μεταμοντέρνα εποχή, είχε καλλιεργηθεί μια αντίληψη του χρώματος ως χρωστικής ύλης. Κατά την αντίληψη αυτή το χρώμα δεν αντιμετωπίζεται τόσο ως χρωματικές εντυπώσεις και αντιθέσεις αλλά ως μπογιά βαψίματος. Το υποκειμενικό και φαινομενικό στοιχείο του χρώματος παραμερίζεται και οι καλλιτέχνες εστιάζουν στα ready made colors, όπου το χρώμα είναι αγορασμένο παρά χειροποίητο και διαφοροποιημένο από το υποκειμενικό γούστο του καλλιτέχνη και τις αποφάσεις του.

Η καλλιτεχνική αναζήτηση για ατομική έκυπαση συχνά επιτυχημένη μέσα από τα χπώματα αντικαταστάθηκε από την υπάση του Andy Warhol "I want to be a machine". Αυτή η θέση εξελίχθηκε σε κάτι που ονομάζεται "color-chart sensibility"

Donald Judd: «Το επίτευγμα του Πόλλοκ και των άλλων σήμαινε ότι η εξέλιξη του χρώματος αυτό τον αιώνα δεν είχε μέλλον σε μία επίπεδη επιφάνεια. Το χρώμα για να επιβιώσει, έπρεπε να προκύψει στο χώρο.»
Ο χώρος εδώ νοείται ως πράγμα, ως διευθέτηση της επιφάνειας εργασίας και ως μετάβαση από τον καμβά στον τρισδιάστατο χώρο. Είναι η εξάπλωση της μορφής, η ρήξη με την τυπολογική εννοιοποίηση, η ανάδειξη του ζωντανού, του υπαρκτού, του βιωματικού. Οι περισσότεροι ζωγράφοι της pop που προαναφέρθηκαν εγκαταλείπουν τη ζωγραφική σε καμβά και φιλοτεχνούν έργα εκτεταμένα στον χώρο. Με αυτό τον τρόπο δεν γίνονται όμως μόνο γλύπτες. Τα θεωρητικά όρια γλυπτικής και ζωγραφικής δεν ενδιαφέρουν. Επιχειρείται να αναδειχθεί κάτι καινούργιο που έχει να κάνει με τον πραγματικό χώρο.
Βλ. David Batchelor, Χρωμοφοβία, εκδ. Άγρα (υπό δημοσίευση)

Ο Χανς Χόφμαν, ο «πρύτανης» της νεοϋορκέζικης ζωγραφικής συνήθιζε να ζητά από τους καινούριους μαθητές του εργαστηρίου του να ζωγραφίσουν ένα μαύρο σημάδι πάνω σε έναν λευκό καμβά και ύστερα να παρατηρήσουν πώς ακριβώς φαινόταν το μαύρο σημάδι πάνω στο λευκό. Μαύρο σημάδι, λευκό και καμβάς θεωρούνται και αποτελούν αντικείμενα αναπαραστατικής θέασης, ως αντικείμενα με υλική υπόσταση. Η αντίληψη πως ένα έργο  είναι μια αυτούσια οντότητα «και όχι απλώς ένα παράθυρο που βλέπει προς την καθημερινή πραγματικότητα», είναι διάχυτη στην εξέλιξη του μοντερνισμού προς τον μεταμοντερνισμό. Έχοντας ως οδηγό αυτή τη γνώση ο Jasper Johns κατασκευάζει στόχους, σημαίες και κονσερβουκούτια σε φυσικές διαστάσεις, τα οποία βάφει, που ήταν ταυτόχρονα και αντικείμενα και έργα τέχνης. Ο Lavier επιχρωματίζει αληθινά αντικείμενα, ο Sol Le Witt φτιάχνει γλυπτά με κύριο στοιχείο το καθαρό χρώμα στον χώρο και ο Arman επιλέγει να παρουσιάσει χρησιμοποιημένα σωληνάρια, δηλαδή το ίδιο το υλικό της ζωγραφικής στον χώρο. Το χρώμα έτσι μπορεί κανείς να το δει ως υλικό της τέχνης, ως έργο και ως αντικείμενο. Η πρόταξη της ύλης του χρώματος και τα ready mades σημαίνει ότι η χρήση της λαδομπογιάς αλλάζει στη μεταμοντέρνα εποχή κατά το ότι η λαδομπογιά μπορεί να μην προορίζεται για το ζωγραφικό καμβά αλλά για μία διαφορετική επιφάνεια, δηλαδή για διαφορετικό χώρο. Είναι μία προέκταση της ευφυούς σκέψης του Manet να χρησιμοποιήσει τον καμβά και το χρώμα ως ύλη, να μην θέλει να κρύψει τις υλικές ιδιότητες της επιφάνειας του έργου. Με τη διαφορά ότι τώρα η επιφάνεια εργασίας νοούμενη ως ύλη, αλλάζει και είναι ο πραγματικός χώρος. Αυτό μπορεί να νοηθεί και ως (επ)έκταση του  χρώματος στον χώρο.

Χαρακτηριστικότερα όλων αναφορικά με την πρόταξη της ύλης του χρώματος και της διάδοσης στην τέχνη των βιομηχανικών χρωμάτων είναι τα color charts (δειγματολόγια) του Richter που εξέθεσε στη Βενετία το 1972 όπου παρουσίαζε τέσσερις πίνακες με τίτλο 180 colors, όπου αποτελούνταν από τετράγωνα χρωμάτων διανεμημένα σε ένα πλέγμα στην τύχη, καθώς λαο το προγενέστερο tu m του Duchamp, όπου περιέγραψε ένα επίπεδο διαχωρισμένο σε χρωματισμένα τετράγωνα σαν μια γκάμα χρωμάτων.Οι Richter και Duchamp επικυρώνουν την εισαγωγή του βιομηχανικού χρώματος στη μεταμοντέρνα τέχνη και το νέο τρόπο αντίληψης του χρώματος από μέρους των μεταμοντέρνων καλλιτεχνών. Το χρώμα πια είναι έτοιμο και υλικό.

Ann Temkin, κεφ. color Shift, Color Chart reinventing Color, 1950 to Today, Museum of Modern Art New York